مشکل بزرگی که معماران جوان با آن رو به رو می شوند این است که با شیوه ی درست ستون گذاری پلان معماری آشنایی ندارند و نمی‌دانند برای ستون گذاری یک پلان از کجا باید کار را آغاز کنند و این کار را یک کار فوق تخصصی و خارج از توان خودشان می‌دانند. در ادامه به بررسی چگونگی معماری اصولی و درست ستون گذاری یک پلان خواهیم پرداخت.
ستون گذاری پلان معماری از مهم‌ترین مواردی می باشد که یک مهندس معمار باید حتماً پس از تکمیل طراحی و پیش از ارائه طرح به مهندس محاسب پروژه به منظور انجام محاسبات انجام دهد. این امر از آن جهت مهم است که قطعاً مهندس محاسب پروژه به اندازه ی طراح پروژه به محدودیت ها، ضوابط شهرداری و شهرسازی، خواسته کارفرما و طرح معماری ارائه شده اشراف نخواهند داشت.
درنتیجه لازم و ضروری است که یک مهندس معمار، با استانداردهای اولیه سازه آشنایی کامل داشته باشد و بتواند به خوبی محل ستون‌ها، مهاربندها و دیوارهای برشی را در پلان معماری پیش بینی نماید. به نوعی که این موارد در بهترین مکان خودشان جانمایی شده باشند و مهندس محاسب به منظور طراحی سازه ساختمان با مشکل رو به رو نشود و نیازی به تغییر در آکس بندی پلان نباشد.
حال باید دید که یک پلان را چگونه ستون گذاری کنیم. اجازه دهید با یک مثال این موضوع را بهتر بررسی نماییم.
مراحل ستون گذاری پلان ساختمان مسکونی:
در یک زمین جنوبی به عرض ۱۱ متر و طول ۳۲ متر قصد طراحی و احداث ساختمانی ۷ سقف (همکف و ۶ طبقه مسکونی) را داریم. توجه کنید که زمین جنوبی بوده و عرض خیابان، این اجازه را به ما می دهد که مقداری را از مرز زمین به صورت کنسول به بنا بیفزاییم. در سمت دیگر نیز با توجه به حداکثر میزان مجاز پیشروی (۶۰ درصد + ۲ متر) یک مرز فرضی برای ما به وجود می آید، که محدوده احداث بنا در زمین فوق را تعیین می کند.
حال می‌خواهیم عملیات ستون گذاری پلان معماری این پروژه را انجام دهیم. برای ستون گذاری این پروژه و ستون گذاری دیگر ساختمان‌های مسکونی تنها کافی است مراحل زیر را دنبال کنیم:
مرحله ی اول ستون گذاری پلان:
در مرحله ی اول از ستون گذاری، ابتدا به سراغ ستون‌های اطراف سرویس پله و آسانسور در پلان معماری رفته و ۴ ستون در ۴ گوشه باکس سرویس پله و آسانسور قرار می‌دهیم. سپس ۲ ستون دیگر در راستای این ستون‌ها و در دیوار بیرونی می‌گذاریم.
مرحله ی دوم ستون گذاری پلان:
در مرحله ی دوم از ستون گذاری پلان معماری، در گوشه های مرز زمین و مرز حداکثر طول پیشروی مجاز، ۴ ستون دیگر در دیوارهای خارجی طراحی می کنیم. این‌ها ستون هایی می باشند که قطعاً در این محل‌ها نیازند و همواره جای ثابتی داشته و باید در ابتدای امر ستون گذاری این ستون‌ها را در پلان جانمایی نمود و بقیه ستون‌های موجود در پلان را با توجه به موقعیت این ستون ها در موارد زیر جانمایی کنیم:
- اول، محدودیت های پلان پارکینگ.
- دوم، موقعیت رمپ (در صورت وجود زیرزمین).
- سوم، پلان معماری طبقات و… .
مرحله ی سوم ستون گذاری پلان:
در سومین مرحله از ستون‌گذاری ابتدا لازم است تا فاصله ستون هایی که در ۴ طرف سرویس پله گذاشته‌ایم با ستون‌های موجود در مرز کار را مدنظر بگیریم. اگر این فاصله حدود ۷ متر و کمتر از آن بود نیاز به افزودن یک آکس جدید بین آنها نداریم، اما اگر این فاصله بیشتر بود بهتر است به منظور جلوگیری از سنگین شدن ستون‌های سازه‌ای و تیرهای اصلی و فرعی، یک آکس جدید تعریف کنیم.
اما در سمت دیگر، فاصله ستون گوشه سرویس پله با ستون موجود در حداکثر مرز پیشروی مجاز حدود ۱۰ متر می باشد. بنابراین حتماً باید یک آکس میان این دو ستون اضافه گردد.
بهترین حالت در زمان ستون گذاری کردن ساختمان این است که موقعیت ستون‌ها در پلان معماری به شیوه‌ای باشد که فاصله آکس‌ها تقریباً به یک اندازه باشد. این مورد به جهت منظم شدن سازه و طراحی سازه سبک اهمیت زیادی خواهد داشت. البته بدیهی است که با توجه به شکل پلان و محدودیت‌ها در پارکینگ و زیرزمین، همواره این امر میسر نمی باشد. در طرح فرضی بالا، شکل پلان به شیوه‌ای است که می‌توان یک آکس جدید در فاصله ۵ متری قرار داد. این آکس جدید در پلان پارکینگ نیز در موقعیت مناسبی قرار می‌گیرد و دو دهانه ۵ متری برای پارک ۴ خودرو فراهم می‌کند. حال باید این فاصله‌ها را در جهت عرض زمین مورد بررسی قرار دهیم. یعنی ببینیم که آیا نیازی وجود دارد بین ستون‌های گوشه سرویس پله و ستون‌های موجود در دیوار کناری زمین یک آکس جدید بیفزاییم یا نه؟
در زمینی با عرض ۱۲ متر و کمتر احتیاجی به افزودن آکس جدید در این بخش نیست. در پلان ما هم این فاصله ۷/۴۰ متر می باشد. درنتیجه احتیاجی به افزودن یک آکس جدید نخواهد بود. همان‌طور که متوجه شدید ستون هایی که تا اینجای کار قرار دادیم، هیچ یک در طرح پلان ما قرار نداشت و به همین راحتی توانستیم بیشتر ستون‌ها را در پلان جانمایی کنیم.
شاید بتوان گفت که مهم‌ترین مرحله ی ستون‌گذاری پلان معماری از این نقطه آغاز می‌شود. البته خواهید دید که این بخش هم بسیار ساده خواهد بود.
مرحله ی چهارم ستون گذاری پلان:
در این مرحله ستون گذاری پلان معماری، باید به غیراز محدوده سرویس پله، در بخش‌های دیگر پلان با توجه به عرض زمین، یک آکس جدید بیفزاییم. همان‌طور که پیش تر اشاره کردیم، بهتر است این فاصله‌ها تا حد امکان برابر باشد. این ستون ها را با توجه به موقعیت دیوارها در پلان طبقات و موقعیت پارک ماشین ها در پلان همکف، در پلان جانمایی خواهیم کرد.
چند نکته جانبی درباره ی ستون گذاری پلان معماری:
سعی کنید تا جایی که امکان دارد، ستون گذاری پلان معماری را به صورت منظم و در یک راستا انجام دهید. هر ستونی که در پلان طبقات می گذارید، حتما موقعیت آن را در پلان پارکینگ و زیرزمین (در صورت وجود) نیز بررسی نمایید.
موقعیت داکت‌های تأسیساتی را در زمان ستون گذاری پلان معماری مدنظر داشته باشید.
تذکر بسیار مهم درباره ی ستون گذاری ساختمان:
اگر می‌خواهید از شما به عنوان یک مهندس معمار باتجربه و متخصص طراحی پروژه‌های ساختمانی یاد کنند، هرگز یک پلان معماری را بدون ستون گذاری، برای انجام محاسبات به مهندس سازه ندهید.
شیوه ی ستون گذاری ساختمان‌هایی با پلان متفاوت:
برخلاف تصور، ستون گذاری پلان معماری، کار بسیار سختی نیست. در ساختمان‌هایی که پلان معماری طبقات آن ها تفاوت دارند نیز روال کار ستون گذاری پلان به همین شکل باید انجام گردد. با این تفاوت که پس از هر ستونی که از مرحله ۴ به بعد می‌گذاریم، موقعیت آن را علاوه بر پلان پارکینگ و زیرزمین، در طبقات دیگر نیز بررسی می‌کنیم تا بهترین محل را برای ستون گذاری بیابیم و یا در صورت لزوم تغییراتی جزئی در پلان معماری یکی از طبقات اعمال نماییم.
مراحل ستون گذاری پروژه‌های اداری و تجاری و ساختمان‌های بزرگ‌تر و با مساحت بیشتر نیز به همین شکل بوده و باید به همین ترتیب عمل نمود. همواره به یاد داشته باشید که در اولین مرحله از ستون گذاری پلان معماری باید ابتدا ستون هایی را در پلان جانمایی نماییم که مکان آنها در پلان معماری قطعی می باشد، برای مثال ستون های اطراف سرویس پله و همچنین ستون‌هایی در مرز زمین و در جداره‌های اصلی قرار دارند.