از مهم ترین قسمت های هر سازه یا ساختمان، اسکلت بندی آن نام دارد. سازندگان ساختمان همیشه در آغاز کار با چالش انتخاب بهترین نوع اسکلت بندی برای ساختمانشان رو به رو هستند. به صورت کلی سه مدل اسکلت بندی وجود دارد:
- اول، فلزی.
- دوم، بتنی.
- سوم، چوبی.
به طور معمول در سازه های شهری از دو مورد اول استفاده می کنند.
انتخاب اسکلت بندی مناسب برای ساختمان علاوه بر تأثیرگذاری در قیمت، باعث استحکام و دوام بیشتر ساختمان شده و به نوعی مبنایی به منظور تصمیمات بعدی می باشد. در این متن تلاش کردیم ضمن معرفی کامل انواع اسکلت بندی و مقایسه کردن آن ها، به شما کمک شود با شناخت کافی در رابطه با انتخاب اسکلت بندی تصمیم گیری نمایید.
مراحل ساختمان سازی:
زمانی که تصمیم به ساختمان سازی گرفته شود، باید مراحل زیر به ترتیب اجرا شده تا در آخر سازه ای مستحکم و استاندارد به تولید برسد. مراحل ساختمان سازی به ترتیب عبارتند از:
- اول، خاک برداری.
- دوم، پیاده کردن نقشه فونداسیون.
- سوم، اجرای بتن مگر.
- چهارم، قالب بندی فونداسیون.
- پنجم، آرماتوربندی.
- ششم، بتن ریزی پی.
- هفتم، اجرای اسکلت بندی.
- هشتم، اجرای سقف ها.
- نهم، اجرای دیوار.
اسکلت بندی چیست؟
در حقیقت می توان گفت که اسکلت بندی ساختمان، مشخص کننده ساختار و استحکام آن است. بدون وجود اسکلت، ساختمان ها در چند ثانیه به تپه هایی از خشت و خاک تبدیل می شوند. به صورت کلی سه مدل اسکلت متداول برای ساختمان سازی وجود دارد:
- اول، فلزی.
- دوم، بتنی.
- سوم، چوبی.
می توان گفت اسکلت بندی در ساختمان سازی به دو دسته سبک و سنگین طبقه بندی می شود که بر مبنای استحکام و وزن اسکلت می باشند. اسکلت بندی سبک به اسکلت های فلزی و چوبی سبک و اسکلت بندی سنگین به اسکلت های بتنی و فلزی و چوبی سنگین دسته بندی می شود. هر یک از این نوع اسکلت بندی کاربردها، مزایا و معایبی داشته که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.
اسکلت چوبی:
تصمیم گیری در رابطه با انتخاب اسکلت بندی به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی نیز وابسته است. به صورتی که در کشورهای آمریکای شمالی، کشورهای شمال اروپا و کشور استرالیا اکثراً از اسکلت چوبی سبک استفاده می گردد. استحکام اسکلت های سبک به واسطه حضور پنل های سفت (کامپوزیت تخته سه لا) داخل آن ها می باشد. این پنل ها همه یا بخشی از دیوارها را پوشش خواهند داد. در کشورهای گفته شده، معمولاً به منظور ساخت موارد زیر از اسکلت چوبی استفاده می شود:
- اول، اسطبل ها.
- دوم، ساختمان های تجاری کم ارتفاع و ساختمان های اقتصادی.
- سوم، گاراژ کامیون ها.
- چهارم، ساختمان های کشاورزی.
- پنجم، محل نگهداری از قایق ها.
- ششم، ساختمان های تفریحی.
به طور معمول برای ساختمان های کوچک، اسکلت های چوبی کاربرد دارند؛ چرا که چوب ارزان قیمت، سبک و شکل پذیر بوده و برای حمل و نقل و یا ساختمان سازی با استفاده از آن به وسایل و تجهزات سنگین نیاز نخواهد بود. از معایب آن نیز می توان به استحکام پایین در برابر آتش سوزی، طوفان و بلایای طبیعی اشاره کرد و به همین خاطر در گذشته بیشتر از این نوع اسکلت استفاده می شد و هم اکنون استفاده کمتری دارد و بیشتر برای ساخت خانه در مناطق ویلایی یا خانه های یک طبقه کاربرد دارد.
در گذشته از شیوه ای تحت عنوان اسکلت بندی چوبی بالونی استفاده می شد. در دنیای امروز این روش مورد استفاده قرار نگرفته، چرا که در آن از تیرهای چوبی بلند و پهنی استفاده می شد که معایبی دارد. از بین این معایب می توان به وزن زیاد، پایین آوردن تحمل وزن بنا، آتش زا بودن و دشوار بودن جا به جایی و حمل و نقل اشاره نمود. در حال حاضر در جایی که قرار باشد از اسکلت چوبی استفاده شود، از روش سکویی استفاده می شود. چرا که اجزای تشکیل دهنده ی آن سبک تر، کوتاه تر و مقاوم تر می باشند.
اسکلت فلزی:
در کشور ما به طور معمول اسکلت بندی فلزی و اسکلت بندی بتنی به کار گرفته می شود که هر یک مزایا و معایبی دارند. این استاندارد سال هاست که به منظور ساخت سازه های شهری جا افتاده و این دو نوع اسکلت بندی در دنیا نیز جزو مهمترین انواع اسکلت ساختمان می باشند.
تصمیم گیری درباره نوع اسکلت بندی ساختمان بر عهده مهندس محاسب خواهد بود. او تصمیم گیری در این رابطه را بر پایه مواردی مانند شرایط آب و هوایی محل ساختمان، عوامل اقتصادی، شرایط اجرا، کیفیت اجرا، شرایط فنی سازه و درخواست کارفرما انجام می دهد. انتخاب اسکلت بندی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا بعد از آغاز عملیات ساختمان سازی، فقط با تخریب اسکلت قبلی می توان در آن تغییر به وجود آورد.
اسکلت فلزی، که آن را با نام سازه فلزی یا اسکلت فولادی نیز می شناسند، از مجموعه ای از اعضای باربر ساخته شده از ورق فلزی یا نیم رخ های فولادی تشکیل شده که به کمک اتصالات به هم وصل شده اند. از آن جایی که پیشرفت های زیادی در شیوه ی تولید نیم رخ و یا به عبارتی پروفیل های فولادی انجام گرفته است، این عوامل اکثراً رفتار مطلوبی در سازه از خود بروز خواهند داد. مسأله ای که در این زمینه مهم است، شیوه ی رفتار اتصالاتی می باشد که در ساخت عوامل مرکب از ورق و پروفیل کاربرد دارند. اتصالات متداول در سازه های فلزی عبارتند از:
- اول، اتصالات جوشی.
- دوم، اتصالات سازه های فلزی پیچ و مهره ای.
- سوم، اتصالات پرچی (که می توان گفت تقریباً در همه جا منسوخ شده است).
امروزه در بیشتر اسکلت های فلزی از فولاد استفاده شده است؛ به شیوه ای که بسیاری مواقع به جای عبارت «اسکلت فلزی» از «اسکلت فولادی» استفاده می شود. مزایای بی شمار اسکلت فلزی باعث محبوبیت فراوان آن در میان معماران و مهندسان سازه شده است. اسکلت فلزی کیفیت ساخت را در ساختمان افزایش می دهد و از هدر رفتن مصالح جلوگیری خواهد کرد. بهترین راه برای اجرای اسکلت فلزی، استفاده از اتصالات پیچ و مهره می باشد. در کشورهای اروپایی به جز در سازه هایی با متراژ و وزن پایین، اجازه ی استفاده از اتصالات جوشی داده نمی شود؛ زیرا اتصالات جوشکاری، در مقایسه با اتصالات پیچ و مهره، مقاومت پایین تری داشته و امکان دارد در مقابل زمین لرزه دچار مشکل شوند.