از رایج‌ترین شیوه ها برای افزایش استحکام ساختمان، به کارگیری خاموت در شناژ می باشد. به منظور ساخت یک سازه مقاوم نیاز می باشد تا همه ی امور مهندسی به درستی اجرا گردد؛ به عبارتی یک ساختمان مناسب و مستحکم، باید براساس استانداردهای روز موجود پیاده‌سازی گردد.
هنگام ساخت بنا باید به این مورد توجه نمایید تا ساختمان مورد نظر مقاومت کافی در مواجهه با بلایای طبیعی دارد. به منظور مقاوم سازی از ابزارهای متعددی استفاده می نمایند که یکی از این موارد میلگرد خاموت نام دارد. زلزله ژاپن در سال ۱۹۷۱ از مهم‌ترین عللی بود که مهندسین، به دنبال راهکاری اساسی به منظور بالا بردن مقاومت سازه‌ها بیفتند؛ نتیجه تحقیقات و پژوهشات انجام شده بهره‌برداری از خاموت بود.
درباره ی خاموت چه می دانید؟
میلگردهای به کاررفته در پروژها، دو مدل طولی و عرضی دارند؛ اگر میلگرد در راستای طول سازه به کار رود، به آن میلگرد طولی و اگر میلگرد در راستای عرضی استفاده شود، به آن میلگرد عرضی یا خاموت گفته می شود. میلگردها در سایزهای مختلف موجود هستند که میلگرد خاموت نیز از این امر مستثنی نمی باشد، پراستفاده‌ترین آن سایزهای ۸ و ۱۰ می باشد.
خاموت؛ میلگردی می باشد که خم شده و به این شکل از المان‌های طویل و قائم اطرافش محافظت می کند. به‌عبارت دیگر استفاده از آن، باعث بالا بردن استحکام سازه در مواجهه با نیروهای پیچشی و برشی می گردد. این مدل از میلگردها با توجه به کاربرد، در انواع مختلفی به تولید می رسند.
تعیین قیمت خاموت به میزان زیادی به قیمت میلگرد به کار می رود در تولید آن بستگی دارد.
انواع خاموت:
میلگردها با توجه به کاربردی که در بتن دارند می‌توانند به شکل های زیر در آیند:
- اول، میلگرد راستا.
- دوم، خاموت.
- سوم، سنجاقی.
- چهارم، خرک.
- پنجم، رکابی.
- ششم، ادکا.
هر یک از میلگردهای بالا در سایز و انواع متنوعی به تولید می رسند. در ادامه ی این متن انواع میلگرد خاموت را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
- اول، خاموت سنتی؛ با کمک اهرم و با دست ساخته میشود. این میلگرد از نظر شکل ظاهری مربعی بوده و پرکاربردترین مدل استفاده شده در ساخت و سازهای ایرانی به شمار می رود.
- دوم، خاموت معمولی؛ همانند خاموت سنتی با دست ایجاد می‌گردد و در سازه‌های مختلف، قابلیت استفاده خواهند داشت. توجه کنید که اندازه و قالب این مدل از میلگرد قابلیت تغییر دارد.
- سوم، خاموت‌های مارپیچ؛ با دست تولید نمی‌شوند، بلکه به منظور تولید آنها از دستگاه‌های CNC استفاده می‌کنند. اندازه این میلگردها در صورت نیاز متغییر است.
- چهارم، خاموت ربات؛ با دستگاه CNC ساخته میشود و از نظر شکل ظاهری با مدل مارپیچ متفاوت است. (در یک سمت این خاموت‌ها مربعی وجود دارد.)
- پنجم، خاموت سلولار؛ خاموتی به فرم حلقه‌های بسته است و در صورت به کار بردن آنها در سازه، استحکام بالایی در محل به کاررفته آن خواهیم داشت. از تکنولوژی جدیدی به نام Pi-Systems در ساخت سلولار بهره می گیرند. این مدل از خاموت‌ها، جدیدترین نوع خاموت‌های موجود در بازار می باشند.
خاموت چگونه در ساختمان به کار می رود؟
شیوه های طراحی و مهندسی سازه‌ها مشخص می نماید که خاموت به چه شکلی در ساختمان به کار رود. خاموت ها به دو شکل تنگ باز و تنگ بسته در سازه به کار گرفته می شوند. آرماتور عرضی تنگ باز، می‌تواند به سه صورت تک شاخه یا قلاب، دو شاخه یا رکابی و یا چند شاخه در سازه کاربرد داشته باشد.
خاموت تنگ بسته نیز به منظور تحمل نیروی برشی و پیچشی می‌تواند با توجه به تعداد شاخه، ایفای نقش نماید. اگر قصد به کارگیری خاموت در موقعیتی دارید که نیروی پیچشی وارده زیاد می باشد، بهتر است از خاموت تنگ بسته استفاده گردد. پس از تعبیه خاموت باید انتهای آن را حداقل به میزان ۱۳۵ درجه به بخش داخلی خم نمایند، بدین شکل در برابر نیروهای وارد شده به سازه مقاومت بالایی دارد.
خاموت ستون:
خاموت در ستون، بیشتر به منظور بالا بردن استحکام و پایداری آرماتورهای طولی ستون به کار می‌رود. همچنین به عنوان تکیه گاه جانبی آرماتورها نیز عمل خواهد کرد. به کمک خاموت در ستون‌ها، می توان آن ها را در برابر ضربه‌های شدید و زلزله تا حد زیادی مقاومت نمود. اندازه خاموت در ستون بر اساس فرمول: L0 ≥ max { Ln/6 , بزرگترین ضلع مقطع ستون , cm45} محاسبه خواهد شد.
در دسته بندی دیگری این میلگردها به دو نوع ساده و مهندسی وجود دارند؛ خاموت ساده، خم ۹۰ درجه و خاموت مهندسی خم ۴۵ درجه دارد.
خاموت چه نقشی در سازه بازی می‌کند؟
با وجود کمربندهای زلزله در بخش های مختلف جهان، همواره شاهد چالش‌های زیادی در صنعت ساخت و سازی هستیم. پشت سر گذاشتن این چالش‌ها به ویژه در جوامعی که از نظر اقتصادی ضیعف‌تر می باشند، دشوارتر می باشد؛ چرا که در صورت رعایت نشدن نکات ایمنی در ساختمان سازی، مواجه شدن با تلفات و صدمات پس از زلزله برای آنها سخت‌تر می‌باشد. درنتیجه به علت وجود شرایط غیر قابل پیش‌بینی مانند سیل و زلزله باید تمام توان خود را به کار گیریم.
خاموت نقش به سزایی در سازه‌ها دارد، ستون‌های بتنی مقاومت پایینی در مواجهه با نیروی کششی وارده دارند. این میلگردها اکثراً به شکل عمودی و گاهی نیز به صورت مورب به کار گرفته می شوند، تا از شکست زود رس مقطع بتنی در اثر نیروی خمشی و برشی وارده شده جلوگیری نمایند. بی‌شک بتن‌ها با عبور میلگردهای فولادی استحکام کافی را به دست می‌آورند؛ اما با وجود خاموت اجزا نظم مورد نیاز را خواهند داشت و مقاومت در مقابل نیروهای وارده افزایش می‌یابد. به منظور تشخیص سایز میلگرد و خاموت، به منظور استفاده در سازه ها، می توانید از شیوه های مختلفی استفاده کنید تا بهترین محصول را تهیه نمایید.
به صورت کلی به کارگیری خاموت در ساختمان‌ها، اهداف زیر را دنبال می نماید:
- اول، جلوگیری از ترک‌های ناگهانی مورب که امکان دارد باعث خرابی‌های غیرمنتظره در تمام سازه شود.
- دوم، بالا رفتن مقاومت سازه در برابر فرایندهای پیچشی، خزش، تنشی، انقباض و کشش سطحی.
- سوم، ارتقای کارکرد لنگر خمشی آغازین.
کاربرد خاموت در صنعت ساخت و ساز:
خاموت استفاده‌های زیادی در صنعت ساخت و ساز دارد که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
- بالا بردن مقاومت فشاری ستون:
خاموت ها وظیفه ی بالا بردن استحکام میلگردها را دارند. در ستون‌ها به کمک خاموت مقاومت ستون بالا می رود.
- جلوگیری از خم شدن میلگرد در بتن:
از کاربردهای دیگر خاموت میتوان به جلوگیری از خم شدن میلگرد به برابر نیروهای برشی می باشد؛ خاموت با وجود در طول میلگردهای اصلی سبب منجر به مقاومت آنها میشود.
- بهبود انعطاف پذیری ستون:
به کمک خاموت در ستون‌های ساختمان انعطاف‌پذیری آنها بالا می رود و احتمال شکسته شدن ستون‌ها کمتر خواهد شد.
- جلوگیری از حرکت میلگرد در زمان بتن ریزی:
به کمک خاموت در ساختار ستون میتوان به راحتی از حرکت میلگردهای اصلی در زمان بتن‌ریزی جلوگیری نمو؛ پس می توان کاربرد میلگرد و خاموت را در ساختمان سازی بسیار بالا دانست.
قوانین ملی ساختمان به منظور خاموت گذاری در ستون‌ها با شکل پذیری متوسط:
در رابطه با پیاده سازی هر عضو سازهای، قوانینی وجود دارد که به کارگیری از این میلگرد نیز از این امر مستثنی نمی باشد. در ادامه بعضی از مقررات ملی ساختمان را در رابطه با خاموت‌گذاری در ستون‌ها تحت شکل‌پذیری کم را مطرح می کنیم.
طول ناحیه بحرانی نباید از مقادیر زیر کمتر شود:
- اول، یک ششم ارتفاع آزاد ستون.
- دوم، ضلع بزرگتر مقطع مستطیلی ستون.
- سوم، قطر ستون.
- چهارم، ۴۵۰ میلی‌متر.
فاصله خاموت‌ها در ناحیه بحرانی، در صورتی که خاموت از مدل بسته باشد، نباید از مقادیر زیر کمتر شود:
- اول، ۲۴ برابر قطر خاموت.
- دوم، ۳۰۰ میلی متر.
- سوم، ۸ برابر قطر کوچکترین میلگرد طولی ستون.
- چهارم، نصف کوچکترین ضلع مقطع ستون.
فاصله خاموت ها در نقاط دیگر اعضای فشاری، نباید از موارد زیر بیشتر باشد:
- اول، ۳۶ برابر قطر میلگرد خاموت.
- دوم، ۱۲ برابر قطر کوچکترین میلگرد طولی.
- سوم، ۲۵۰ میلی‌متر.
- چهرم، کوچکترین بعد عضو فشاری.
سه نکته مهم در رابطه با خاموت:
در رابطه با پیاده سازی خاموت بعضی اصول را باید در نظر گرفت و در صورت رعایت نشدن بعدها با مشکل رو به رو خواهیم شد.
- اول، خاموت ها باید در فواصل ۲۰ سانتیمتری (اندازه یک وجب دست) از همدیگر قرار گیرند.
- دوم، آرماتورهای عرضی (خاموت‌ها) باید با کمک سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی بسته گردند.
- سوم، نباید در دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد، آرماتورها خم گردند. اگر قصد خم نمودن مجدد آرماتورها را دارید باید به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی، عملیات خم کردن را انجام دهید.
کلام آخر:
در این نوشته، به بررسی کامل درباره خاموت و کاربردهای آن در صنایع مختلف پرداختیم و ضوابط به کارگیری از آن را در سازه ها به صورت کامل شرح دادیم. اگر قصد خرید میلگرد و دیگر مقاطع فولادی را دارید، می توانید با شماره های درج شده در سایت مراجعه کنید.