یکی از مصالح بسیار مهم در ساختمان سازی و مقاوم سازی، بتن نام دارد. بتن از ترکیب آب، سیمان، شن و ماسه تولید می‌شود که ترکیب این مواد با یکدیگر به نسبت‌های حساب شده انجام می گیرد. هر نوع اشتباه در تولید بتن سبب خرابی و شکنندگی بتن خواهد شد. این ماده بسیار موثر در اغلب ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد و در ترکیب با میلگرد به یک سازه بسیار مستحکم و سفت تبدیل می‌شود که در مقابل شرایط مختلف مقاوم می باشد. ولی گاهی اتفاقاتی رخ می دهد که سبب می‌شود بتن خراب شده و نیاز به تعمیر، ترمیم و یا برداشت کامل پیدا کند. خراب شدن بتن امکان دارد باعث خرابی میلگرد نیز شود که به خاطر بالا بودن قیمت میلگرد جلوگیری از این موضوع ضرورت دارد. در این مواقع و با توجه به اصول کلی تعمیر بتن، با انجام یک سری ارزیابی ها اقدام به تعمیر بتن می نمایند. در ادامه این مطلب به بررسی اصول کلی ترمیم بتن کرمو خواهیم پرداخت.
اصول ترمیم سطح بتن
پیش از اینکه به بررسی اصول کلی تعمیر بتن سقف و کف بپردازیم بهتر است ببینیم چه بتنی واقعا نیاز به تعمیر دارد. به طور معمول متخصصین پس از بررسی حضوری سطح بتن می‌توانند مشکل بتن را فهمیده و بهترین راه را برای تعمیر آن انتخاب نمایند. بتنی که سطح آن منافذ خیلی زیاد دارد، یا اینکه پوسته پوسته شده باشد نیاز به تعمیر داشته که به این نوع بتن نیز به اصطلاح بتن کرمو می گویند. بتن کرمو در برخی مواقع ترک هم می‌خورد که باز هم با توجه به میزان ترک و خوردگی ارزیابی و تعمیر می‌شود. بتن‌هایی که دچار جمع شدگی، شکستن و خوردگی میلگرد شده باشند نیز باید با توجه به اصول کلی تعمیر بتن ترمیم گردند.
بر اساس اصول کلی تعمیر بتن، تعمیر این ماده صلب به دو دسته سازه‌ای و غیر سازه‌ای طبقه بندی می شود. در تعمیر سازه‌ای، بتن کل سازه و ظرفیت باربری آن و یا عضوی از آن تغییر می یابد که این کار باید به وسیله ی مهندسین متخصص انجام گیرد. در تعمیر غیر سازه‌ای قسمت هایی از بتن یک ساختمان به شکل موضعی تعمیر می گردد و ظرفیت باربری سازه دست نخورده باقی خواهد ماند.
کرمو شدن بتن چیست؟
کرمو شدن یا شن‌نما شدن بتن سبب تشکیل حفره‌های خالی بر سطح یا عمق نزدیک به سطح بتن می گردد. این پدیده نوعی آسیب سطحی بوده که ب طور معمول به علت ترکیب نامناسب بتن و به شکل لانه زنبور رویت می شود. معمولاً در مواجهه با بتن کرمو یا شن نما در سازه بتنی یا منزل، این سؤال پیش می‌آید که آیا این موضوع تأثیر زیادی بر استحکام و مقاومت سازه خواهد داشت یا خیر. به شکل کلی، کرمو شدن بتن یک آسیب ظاهری بوده که بر نمای خارجی قرار می‌گیرد. اغلب سطوح کرمو نیاز به هیچگونه ترمیم خاصی نداشته و تأثیری بر فونداسیون اصلی سازه نخواهند داشت.
با این وجود، در نظر داشته باشید که در صورت عمقی بودن این پدیده در سازه بتنی، موقعیت مناسبی برای نفوذ آب به داخل بنا و یخ زدگی در طول زمستان مهیا می شود. آب و رطوبت می توانند به نوبه خود سبب بروز مشکلات بسیاری مانند کپک و خوردگی شوند و شالوده بنا را تضعیف نمایند. در این موقعیت، باید با در نظر گرفتن اقدامات لازم و ضروری از پیشرفت هر چه بیشتر مشکل پیشگیری نموده و تمامیت سازه را حفظ نمایید.
از بتن برای ساخت اجزای مختلف سازه‌های بتنی، مانند ستون، تیر، فونداسیون، دال و غیره، استفاده می گردد. بعد از ریختن بتن در چهارچوب سازه، ترکیب بتنی همانند آب، جاری می شوند تا همه ی سطح را پوشش دهد. در بعضی مواقع عدم نفوذ ترکیب بتنی به همه ی بخش ها سبب تشکیل حفره یا جای خالی در اجزای بتنی می گردد؛ این حفره‌ها به شکل لانه زنبور عسل قابل رویت می باشند. از سمت دیگر، ارتعاش یا لرزش نامناسب بتن قبل از سفت شدن سبب ظاهر شدن سنگدانه‌های سازه بتنی می گردد. کرمو شدن عمیق اجزای بتنی نه فقط از مقاومت سازه کم می کند، بلکه سبب نفوذ آب به داخل جزء و خوردگی میلگردهای تقویت کننده نیز خواهد شد. خوردگی فرآیندی می باشد که حتی در بتن خوب نیز پیشرفت نموده و همه ی میلگردها را درگیر می کند؛ در این صورت، اتصال میلگرد و بتن از بین رفته و امنیت و عمر سازه به خطر خواهد افتاد.
به عبارت دیگر، کرمو شدن بتن همان مکان‌های خالی داخل اجزای بتنی بوده که به خاطر نفوذ ناقص ترکیب بتنی به میان ذرات درشت سنگدانه به وجود می‌آید. به طور معمول بعد از برداشتن لایه رویی قالب قادر به مشاهده نوعی سطح بتنی “سنگی” و خشن و جاهای خالی بین ذرات سنگدانه خواهیم بود. در برخی مواقع، سطح رویی ترکیب بتنی، عمق این نقص را پنهان می نماید. در این صورت باید با دقت و توجه بیشتری به معاینه و بررسی سازه بپردازیم. به صورت کلی، کرمو شدن بتن نوعی نقص زیبایی شناسی بوده که هر چه عمیق تر باشد، عملکرد و قدرت سازه ای جزء مورد نظر کمتر می شود.
چرا بتن خراب می شود؟
بتن امکان دارد تحت عوامل متعددی خراب شود که می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- اول، خشک شدن ناگهانی که سبب جمع شدگی و ترک خوردن بتن می شود.
- دوم، ضربات شدید به بتن.
- سوم، تغییر فصول، سرما و گرما.
- چهارم، تاثیر آب بر سطح بتن.
- پنجم،از بین رفتن پوشش های حفاظتی بتن.
- ششم، پدیده های طبیعی مانند سیل و زلزله.
- هفتم، رفت و آمد زیاد و یا تردد بیش از اندازه ماشین.
- هشتم،عمل آوری غلط.
- نهم، مراحل ترمیم بتن.
اصول کلی تعمیر بتن گام هایی دارد که به صورت پشت سر هم انجام می شوند. امکان دارد برای بعضی تعمیرات تعداد قدم ها کمتر یا بیشتر شود؛ ولی به طور کل قدم های کلی تعمیر بتن به قرار زیر می باشند.
Prevention Honeycomb in Concrete
قدم اول: ارزیابی شرایط و تعیین علل خرابی:
اولین قدم در اصول کلی تعمیر بتن این است که ابتدا و پیش از هر چیز سطح بتن و شرایط کلی آن در این مرحله بررسی شود. این کار با آنالیزهای مختلف، بررسی وضعیت بتن قبل و پس از خرابی با استفاده از نقشه‌های موجود، انجام آزمایشات آزمایشگاهی از نمونه بتن خراب، بازرسی چشمی و حضوری صورت می گیرد. پس از ارزیابی ها نوبت به مشخص کردن علت یا علل خرابی می رسد. این کار به این خاطر اهمیت دارد که احتمال آن وجود دارد بتن به چند دلیل همزمان دچار خرابی شده باشد. پس از تعیین علل خرابی بتن برای تعمیر آن نقشه ای ترسیم می‌شود تا بهترین روش برای تعمیر آن اعمال گردد.
قدم دوم: انتخاب روش تعمیر و آماده کردن مواد تعمیری:
در قدم دوم متخصصین اقدام به انتخاب یک روش تعمیر متناسب با علل خرابی بتن می نمایند. در این حالت نیز ممکن است طراح یا متخصص برای جلوگیری از خرابی مجدد بتن دستور به ایجاد تغییراتی مانند حذف شرایط زیان آور بدهد. البته حذف این شرایط همواره امکان پذیر نبوده و به عنوان مثال شرایط آب و هوایی را نمی‌توان تغییر داد. به هر حال طراح و متخصص باید درک کاملی از تمام زوایای بتن داشته باشد و تا حد امکان برای مقابله با عوامل مخرب اقدام نماید. مواد تعمیری نیز با توجه به نوع خرابی انتخاب می شود و در آخر تعمیر بتن باید سبب افزایش عمر مفید و استحکام سازه گردد.
قدم سوم: آماده سازی سطح بتن تخریب شده
پیش از اقدام به اعمال تغییرات باید در آغاز سطح بتنی که قرار است تعمیر گردد آماده شود. این کار با توجه به اصول کلی تعمیر بتن طی روش های زیر انجام می گیرد:
- اول، استفاده از بخار آب به منظور از بین بردن چربی های روی سطح بتن.
- دوم، استفاده از مواد چسبنده و اتصال زا مانند لاتکس یا دوغاب لاتکسی که در این راه باید پیش از خشک شدن دوغاب یا لاتکس، مواد تعمیری در محل تعمیر اعمال گردد.
- سوم، غرقاب کردن سطح بتن پایه و اشباع سازی آن با آب در چند نوبت. اما باید مراقب بود که بتن حجم زیادی از آب را جذب نکند.
- چهارم، استفاده از کاغذهای سمباده‌ای درجه بندی شده برای مشخص کردن زبری و ناصافی بتن.
- پنجم،تمیز کردن سطح بتن به صورت موضعی با استفاده از مواد شیمیایی، دترجنت‌ها، سدیم تری فسفات، مواد دیگر شوینده که فاقد حلال کننده باشند.
- ششم، تمیز کردن سطح بتن به واسطه اسیدشویی که لایه نازکی از بتن را بلند می نماید.
- هفتم، صاف تر کردن سطوحی که پستی و بلندی دارند نیز جزو عملیات آماده سازی بتن به حساب می آید.
- هشتم، معرفی ابزار آماده سازی و خشن سازی و زبر کردن سطوح.
- نهم، ابزار سایشی شامل جت آب پرفشار، ساچمه پاشی و ماسه پاشی.
- دهم، ابزار مکانیکی شامل خراشنده‌ها، ساینده‌ها و پیکور.
قدم چهارم: تهیه نقشه و مشخصات فنی تعمیر
در این قدم باید یک نقشه درست از مشخصات و محل تعمیر تهیه شود که این کار با در نظر گرفتن اصول کلی تعمیر بتن صورت می گیرد. این نقشه باید انعطاف پذیری کافی داشته باشد تا بتوان در بین کار نیز تغییراتی در صورت نیاز در آن به وجود آورد. نقشه باید حجم تعمیر، نوع مواد تعمیری، محل تعمیر، میزان مواد به کار گرفته، قیمت تعمیر و غیره را پوشش دهد.
قدم پنجم: انتخاب پیمانکار مناسب
انتخاب پیمانکار مناسب پروژه بسیار مهم است. پیمانکار باید بتواند با توجه به نقشه، عملیات پروژه را پیش ببرد و باید بتواند حجم کار و محل تعمیر را تشخیص دهد. پیش از انتخاب یک پیمانکار و به منظور رفع هر نوع ادعا بهتر است شخص مورد نظر محل پروژه را به شکل حضوری بررسی نمود. در صورتی که پیمانکار نیاز به اطلاعات بیشتر پیدا کند باید طی جلساتی هر نوع ابهام رفع شده و نتیجه جلسات به سمع و نظر مابقی پیمانکاران نیز برسد. پیمانکار مناسب باید با توجه به سوابق کاری انتخاب شود و قیمت مناسبی را برای اجرای کارها پیشنهاد دهد.
قدم ششم: زمان بندی و مراحل اجرا
عملیات تعمیر بتن باید طی زمان بندی خاص اجرا گردد و مراحل اجرا به شکل دقیق با معرفی تعداد نفرات، تجهیزات، روش کار و اعمال تعمیرات، کاشت میلگرد در صورت نیاز، نحوه آماده سازی بتن و غیره صورت پذیرد. نظارت کامل و دقیق بر زمان بندی و مراحل اجرای تعمیرات لازم و ضروری می باشد.
قدم هفتم: کنترل کیفیت محل بتن تعمیری
این مرحله، یعنی کنترل کیفیت باید همزمان با مراحل اجرا صورت گیرد. انجام آزمایشات مختلف در طول مراحل اجرا و بازرسی و نظارت مکرر سبب می‌شود هر گونه اشتباه یا خلل در طی اجرای تعمیرات کنترل و اصلاح گردد. این کار هم به منظور ایجاد ایمنی و افزایش استحکام سازه و هم به جهت کنترل قیمت و پایین آوردن هزینه بسیار اهمیت دارد. در صورتی که کنترل کیفیت پس از اتمام کار انجام گیرد امکان بررسی دقیق و عمقی وجود نداشت و متعاقبا ایرادات داخلی در جای خود باقی می مانند و در آخر سبب تحمیل هزینه های جدید برای تعمیر می شوند.
قدم هشتم: مراقبت از بتن پس از تعمیر
بتن تعمیری باید به درستی مراقبت شود تا استحکام سازه را بالا ببرد. توجه به نکات زیر که بر طبق اصول کلی تعمیر بتن نوشته شده‌اند راجع به مراقبت از بتن تعمیری الزامی می باشد.
بتن‌های با پایه سیمان حتما باید به درستی از نظر رطوبتی عمل آوری شوند تا جمع شدگی رخ ندهد.
بتن های با پایه لاتکس به منظور ایجاد پلیمریزاسیون نباید عمل آوری رطوبتی شوند. دمای این بتن‌ها باید روی 5 تا 7 درجه ثابت نگه داشته شود.
استفاده از سیستم‌های حفاظتی الزامی می باشد؛ چرا که از نفوذ رطوبت، نمک های مختلف و شوره زدن بتن جلوگیری می کنند.
سیستم‌های حفاظتی سبب بالا بردن طول عمر بتن تعمیری خواهد شد.